Een veel te lange post ...

Mijn vorige post eindigde bij de geplande motortocht over het eiland. Dat is nu al een dikke twee weken geleden. In de tussentijd is er zoveel gebeurd, heb ik zoveel gezien en gedaan, dat ik eigenlijk niet weet hoe en waar deze post te beginnen. Toch maar een poging…

Mijn onderzoek, om daar eens mee te beginnen, loopt erg goed. Niet alleen de hoeveelheid interviews, gesprekken en participerende observatiemomenten dragen daar aan bij, maar vooral de ideeën en inzichten die telkens in me opkomen. Ik probeer mijn data continu tot een rond verhaal te vormen. Dit gebeurt vaak op rare momenten, …op een zonnebedje bij Divi Flamingo, tijdens een rondje joggen langs de kade of al winkelend in de supermarkt. In Nederland wist ik al dat het contacten en benaderen van officiële instanties, deskundigen en professionals het probleem niet zou worden. Deze contacten vormen echter maar een deel van mijn onderzoekspopulatie. Dit is voor veel mensen moeilijk te begrijpen. Zij snappen niet waarom ik met de vissers op de pier in gesprek zou willen, of dronken gelal in een lokale snèk als data wil beschouwen, wanneer ik ook politici, journalisten en beleidsmakers kan spreken. Dat zegt overigens al een heleboel. Ik wist dat mijn onderzoek geslaagd zou zijn als ik me in de groep locals zou weten te mengen. En dat is me, hoera, gelukt. Des te meer realiseer ik me dat me dat zonder een aantal mensen niet was gelukt. (Ik zal een volledig dankwoord bewaren voor mijn uiteindelijke scriptie.)

De motortocht met Chris was leuk! Chris had thuis in Nederland (hij woont nu al een aantal jaren permanent op het eiland) een Harley Davidson staan, maar hij vindt Bonaire niet de plek voor een Harley. Daar heeft hij wellicht gelijk in. Echt touren doe je op dit kleine eiland niet en dat is toch hetgeen waar een Harley voor bedoeld is. Helmen zijn niet verplicht en ik heb er nog niemand één zien dragen. Hoewel, …vorige week werd de juwelier op Kaya Grandi overvallen en in plaats van een bivakmuts droegen de overvallers, jawel, een helm. Ik heb de overval zelf niet gezien, wel het rep en roep afterwards, maar wegrennen met een helm lijkt me weinig gemakkelijk. En je valt natuurlijk ook nog eens ontzettend op, als niemand er verder één draagt. Maar goed, ik dwaal af. Achterop de motor (een sportieve rode BMW), met snelheden tussen de 20 km/u en 100 km/u is lekker uitwaaien, soms een beetje te, zo zonder helm. We zijn over het hele eiland gereden. Via het Gotomeer met zijn flamingo’s reden we naar Rincon. We kwamen langs Seru Largu, Lac, Sorobon (waar we een drankje drinken), de slavenhutjes en de zoutpannen om vervolgens via de dure wijken terug naar City Café te rijden. “Hier wonen de happy few”, zegt Chris als we langs enorme villa’s met zwembaden rijden. Deze wijken liggen zo afgelegen en de villa’s staan zo ver uit elkaar. Er gaat een grote eenzaamheid, verlatenheid en saaiheid vanuit. Niks happy few. Geef mij toch maar de gezellige volkswijken net buiten het centrum van Kralendijk.

Eenmaal in City Café word ik opgehaald door Jimmy. Hij heeft op de één of andere manier kaartjes geregeld voor een concert van Julius Andrew op The Freewinds. Deze boot meert regelmatig aan op Bonaire (en ook op Aruba en Curaçao) en is van de Scientology kerk. Je komt er niet zomaar op, zo begreep ik pas later, en je hebt (via via) contacten nodig om überhaupt binnengelaten te worden. Jimmy had kaarten kunnen regelen via een kennis van zijn oom, zodoende kwamen wij er binnen. Binnen bevind ik me weer tussen de happy few, ditmaal van Europese alsook van Caribische komaf. Het is niet de bedoeling dat je rond gaat lopen banjeren op die boot (jammer) en medewerkers leiden je uiterst vriendelijk, professioneel, maar kordaat naar de juiste zaal. Je krijgt een welkomstdrankje aangeboden en een bakje met daarin drie kleine snackjes. Altijd fijn als je nog niets gegeten hebt. Iedereen op de boot ziet er piekfijn uit, sommige zijn zelfs in galakleding gehuld. Ik was daar natuurlijk in zijn geheel niet op voorbereid en ik loop rond in mijn korte spijkerbroekje, touwhaar van het motortochtje en zanderige voeten in slippers. Jimmy scoort in zijn geheel niet veel beter, maar hij doet het on purpose. Het concert is een beetje langs me heen gegaan. Jimmy lijkt vol te zijn van het feit dat juist hij daar zit tussen al die kak en hij vraagt zich hardop af wat al die kak denkt van het feit dat er zich ineens een rasta tussen hun exclusieve gezelschap beweegt. We moeten er allebei hard om lachen, wat een hoop geïrriteerd gekuch veroorzaakt. De concerten, film en evenementen gehouden op The Freewinds hebben overigens niks met de ideologie van Scientology te maken, het zijn eerder geldinzamelingsacties. De boot doneert grote bedragen aan stichtingen en projecten op de eilanden, maar aan de andere kant lozen ze hun afval rechtstreeks in het water langs de kust. En niemand die daar wat van zegt, want er spelen teveel (politieke) belangen mee. Na het concert maken we ons snel uit de voeten om bij Karel’s nog een laatste drankje te doen.

De week daarop is het Boi Antoin-week. Boi is volgens velen dé cultuur- en geschiedeniskenner van het eiland. Hij is eindredacteur van de Extrá (één van de grote Papiamentstalige kranten), heeft programma’s op radio en tv, organiseert wandeltochten door de natuur en staat aan het hoofd van diverse projecten en stichting. Bovendien heeft hij het grootste archief van Bonaire, vol met boeken, verslagen, rapporten, knipsels en digitale media over Bonaire, de Antillen en het Caribische gebied. Boi is een ontzettend leuke en aardige man. Ik had hem al een aantal keren eerder gesproken in het kader van mijn onderzoek (zowel in Nederland als op Bonaire) en ik beloof nu alvast dat een aantal van zijn scherpe grappen en opmerkingen in mijn scriptie zullen belanden. Inmiddels ben ik onder zijn vleugels beland, hij sleept me mee naar veel van zijn privé- en werkgerelateerde afspraken. Zo organiseert Boi eens in de zoveel tijd een filmavond voor vrienden en familie, waarbij hij culturele documentaires en/of Antilliaanse of Caribische films vertoont. Meestal gaat het om films die niet eerder vertoond zijn en dit wellicht nooit zullen worden. Boi heeft hiervoor een groot projectiescherm in zijn tuin hangen en de gasten hangen in stoelen of hangmatten. Ik ben er nu één keer bij geweest en het was erg leuk! Ik heb toen onder andere een documentaire gezien over het oogstfeest (Simadan) in Rincon, wat zeer goede informatie opgeleverd heeft voor mijn eigen onderzoek. Later op de avond werd ik thuisgebracht door Leito, een goede vriend van Boi, en in een gesprekje van pakweg tien minuten tijd krijg ik informatie die mijn onderzoek op zijn grondvesten zal doen trillen. Ik zal het hier even achterwege laten, maar het is leuk om te zien hoe korte gesprekken, veelal totaal onverwachts, zoveel enorm goede en nuttige data op kunnen leveren. Het eiland is klein, echt klein, en iedereen is verbonden met elkaar. Via via kent iedereen elkaar, het is simpelweg niet anders.

Diezelfde week ga ik met Boi en cameraman Yvan op stap voor een tv-reportage. We bezoeken diverse ‘bijzondere’ mensen, met een bijzonder verhaal of een bijzondere levensstijl. In dit programma wordt mensen gevraagd om voor de camera over vroeger te vertellen, over hun jeugd en het leven van toen op Bonaire. Het eerste verhaal komt van een Nederlandse man Joop, die als een soort kluizenaar in de Lagoen woont en soms dagenlang geen enkel contact met mensen heeft. Tijdens dit gesprek zit ik ook aan tafel, als zijnde een soort van side-kick, omdat Boi niet zeker is omtrent zijn kennis van de Nederlandse cultuur, maar wellicht ook omdat een antropologe het leuk doet op televisie. De andere gesprekken vinden plaats met geboren en getogen Caribische Bonairianen en deze werden (voor mij helaas) in het Papiaments gevoerd. Bij deze gesprekken zat ik niet aan tafel, maar had ik wel de gelegenheid om rond te kijken en gesprekken te voeren met de mensen in huis. Cameraman Yvan nam telkens de moeite om de rode lijn van het gesprek voor mij te vertalen, …erg fijn!

Het volgende weekend mag ik mee met een wandeltocht door Boliviá. Zoals gezegd organiseert Boi regelmatig dergelijke natuur-, cultuur-, en geschiedeniswandeltochten, maar deze tocht was speciaal voor Nederlanders en dus ook voorzien van Nederlands commentaar. Ik mocht mee, gratis, omdat ik te gast ben. Ik moet het hier op Bonaire serieus niet wagen om mijn portemonnee te trekken. De vergoeding die mensen voor deze wandeltochten betalen gaan overigens naar een nieuw project waarmee de organisatie wandeltochten uit wil zetten in een boekje. Op de route zelf zullen pijltjes en bordjes worden geplaatst. Foto’s van deze wandeltocht zijn te zien in mijn vorige post. Na deze tocht, en een snelle lunch thuis, word ik opgehaald voor een bezoekje aan Rincon. Hier bezoekt Boi zijn oude vriendin Nuchi, een heel lieve dame en tevens de kleinste vrouw van het eiland. Ook hier zijn foto’s van te zien in mijn vorige post. Deze foto van mij en Nuchi (en de twee kleine meisjes) zijn overigens in de krant van afgelopen donderdag geplaatst… Ik zal eens kijken of ik daar een online editie van kan scoren voor jullie. In ieder geval is het fijn, want ik word ineens herkend en aangesproken op straat. Een BB’er, …een Bekende Bonairiaan, haha!

Alsof Boi nog niet genoeg voor me gedaan heeft neemt hij me een paar dagen later mee naar de rechtbank. Voor de krant bezoekt hij af en toe rechtszaken die het eiland aangaan. In de trant van ‘het lijkt me gewoon leuk’ besluit ik op zijn voorstel in te gaan. Ik maak drie totaal verschillende zaken mee, waaronder één van de grootste recidivist van het eiland (sinds 1981 verschijnt hij regelmatig voor de rechter in verband met diefstal, en hij heeft al meermaals vastgezeten voor deze vergrijpen). Deze man is duidelijk een bekende van het hof. Bij binnenkomst schudt hij amicaal de handen met de bewakers, dit blijken goede vrienden van elkaar te zijn, en nog nalachend om een grapje neemt hij plaats naast zijn tolk. Wanneer de rechter besluit dat hij een bedrag van $ 100,- terug moet geven aan de aanklager, pakt de man zijn portemonnee uit zijn zak, haalt er een biljet van $ 100,- uit en brengt dit naar de officier van justitie. Deze denkt even na en besluit vervolgens dat hij na zijn werkdag even langs de desbetreffende snèk zal lopen om het geld naar de aanklager te brengen: “ik rijd er toch langs”. Only in Bonaire! De volgende zaak is wat heftiger. Het betreft een jongen die medeplichtig geweest is in zake Marlies van der Kouwe. Hij zit zijn straf al uit op Curaçao, maar is nog in hoger beroep tegen de beschuldig van meineed. Deze zaak wordt opgeschoven naar volgende maand, omdat de advocaat niet volledig op de hoogte blijkt te zijn van het dossier (?). De toon in de zaal is tijdens deze zitting duidelijk serieuzer dan bij de voorgaande. En tja, deze jongen zit natuurlijk absoluut niet vast voor zijn hardnekkige zweetvoeten, maar mijn hart breekt nog altijd in honderd stukken wanneer een jongen van net twintig geboeid een rechtszaal binnen geleid wordt. Hij spreekt geen woord Nederlands (wat getuigt van weinig tot geen scholing) en komt uit één van de armste en slechtste wijken van het eiland. No excuse, …I know!

Verder heb ik een aantal interessante interviews afgenomen met mensen met totaal tegenovergestelde meningen en opvattingen. Daar deze mensen zich niet altijd, of eigenlijk in de meeste gevallen niet, in het centrum van Kralendijk bevinden, huur ik af en toe een fiets. Heel erg Nederlands, maar ook heel erg lekker! Er woont hier een leuk Nederlands echtpaar waar ik trouw om de week op de koffie (met gebak!) ga. Ik bezocht laatst een bijeenkomst omtrent het beleidsplan cultuur, maar toen bleek (had ik misschien eerder moeten bedenken/checken) dat dit geheel in het Papiaments was, ben ik na de pauze vertrokken. Bij het Plaze resort vertonen ze elke donderdagavond op een buitenscherm de nieuwste films, en ik was gelukkig nog net op tijd!

Ik heb inmiddels al mijn kaartjes voor het festival van Jong Bonaire (Arte di Palabra) verkocht (een erg leuke taak/activiteit!) en afgelopen vrijdag was het grote moment daar. Ik was er vroeg om alles te helpen schoonmaken, opbouwen en versieren. Tegen de tijd dat het festival begon, en de bar met drankjes, kippenpootjes en pastechi’s gereed was, had ik het eerlijk gezegd een beetje gehad. Uiteindelijk wel een erg leuke avond gehad! Ik ben sinds mijn komst bij Jong Bonaire betrokken geweest bij het Arte di Palabra-festival en ik heb de jongeren zien oefenen, zwoegen en zweten tijdens de voorbereidingen. Wanneer de zaal dan vol zit, het moment daar is en alle jongeren (op eentje na…) hun gedichten en verhalen zo uit het hoofd en vol passie voordragen, is dat best leuk om mee te maken. Uiteindelijk kwamen er drie winnaars uit de bus die over twee weken naar de grote finale te Curaçao mogen.

En tot slot, …afgelopen zaterdag ben ik samen met Jimmy, wat vrienden, familie en buren van Jimmy, plus nog een aantal mensen die ook wel eens wilden meemaken hoe leguanen gevangen werden, de kunuk ingegaan. Wat een belevenis! En wat een talent! Jagen (evenals het schoonmaken en bereiden van de vangst) is overduidelijk een echte mannenactiviteit, waarbij mannen met katapulten en kapmessen bomen inklimmen en zichzelf door het struikgewas wagen. Wij vrouwen vonden het maar lastig, dat geklauter over al die hoge hekken, maar gelukkig was niemand ooit te beroerd om ons er charmant overheen te tillen. De leguanen werden soms versuft door de steentjes die met een katapult tegen ze aan werden geschoten en na verloop van tijd vielen ze dan vanzelf uit de boom. Zo niet, dan renden ze weg en moesten de jagers er achteraan. Uiteindelijk zijn er maar vier leguanen ontkomen. Wanneer de leguanen eenmaal gevangen waren, werden de pootjes op hun rug gebonden zodat ze niet meer weg konden lopen en zo werden ze bewaard tot voor de slacht. Een aantal van hen waren besteld en deze werden later op de dag opgehaald door vrienden of kennissen. Het was best een bizarre dag, en soms voelde ik ook medelijden met de slachtoffertjes. De meeste jagers, waaronder Jimmy, deden de leguanen gelukkig geen onnodige pijn of lijden aan, maar anderen maakten er juist een sport van om de buit een beetje te treiteren of pijnigen. Eenmaal thuis bij de oom van Jimmy werden de leguanen één voor één onthoofd en ontdaan van pootjes en (deel van de) straat. Ze werden gevild, ingewanden (op de lever na) werden weggegooid en de gele eitjes in de buiken werden bewaard. Deze eitjes werden als zijnde een borrelnootje op tafel gezet en iedereen pakte telkens een handje uit de schaal. Soms stak iemand een eitje in zijn mond tijdens het opensnijden van het beest. Men gelooft dat deze eitjes niet alleen heerlijk zijn, maar ook nog eens zeer krachtig en potentieverhogend. Ik heb er een paar genomen, maar it is not my cup of tea, …kan ik je vertellen. Droog, smakeloos en toch een eng idee. Tijdens de slacht was ik de enige toeschouwer. Danielle en Elske namen de benen, omdat het hen toch niet geheel onberoerd liet. Ik stond serieus zo dichtbij met mijn camera dat het spuitende en spetterende bloed op mijn lens belandde. Het meest bizarre was dat de leguanen, ook zonder kop, nog heel lang bleven bewegen. Dit gold niet alleen voor de koppen (ogen, bekken) en staarten in de hoop met restafval, maar ook voor de geheel ontvilde en schoongemaakte lijkjes. Op een gegeven moment liet Jimmy me een trucje zien waarbij hij een stokje in de zojuist onthoofde romp van de leguaan stak en hiermee precies het zenuwstel van de leguaan kon bedienen waardoor deze bewoog en geheel omdraaide. Ik heb overal foto en film van, maar dit zal ik jullie besparen… Ik moet zeggen dat ik redelijk versteld stond van het feit dat ik trek kreeg in de soep en de stoba, zelfs tijdens de slacht en bereiding. Ik had bovendien niet gedacht zo gefascineerd te kunnen kijken naar een slachtpartij. Mijn nieuwsgierigheid wint het vaak van mijn angst en afschuw. Na het eten ontstond er een spontaan buurtfeest met muziek, karaoke en bier. Zeer leuke en mooie dag!

Tijdens het feest ’s avonds zei de Bonairiaanse Elske tegen me: “dit is waarom ik zo van Bonaire houd. Gisteren had ik nog helemaal geen plannen, toen kwam ik Sydney (Jimmy’s oom) tegen en nu ben ik ineens hier… Dat kan zomaar gebeuren op Bonaire.” Het is bijzonder om  deze woorden uit de mond van een geboren en getogen Bonairiaanse te horen, want het is precies zoals ik Bonaire ervaar. Ik wist dat ik de juiste mensen moest ontmoeten en mijn draai moest vinden in het lokale eilandleven. Dat is gelukt, en dat maakt mijn tijd hier op Bonaire ontzettend leuk en interessant. Een portie lef, brutaliteit, alertheid en de neiging om mezelf enigszins op te dringen aan mensen brengen me ver, maar zonder de hulp van mensen als Boi, Sinaida, Jimmy en nog velen anderen, zou ik absoluut niet zijn waar ik nu ben.

Zo, dit is een lange post geworden! Ik ga ‘m overigens niet meer controleren op stijl- of spelfouten. Ik heb nog veel meer te vertellen, maar daar zal ik jullie nu niet meer mee vervelen. Ik zal proberen om in het vervolg vaker wat kortere stukjes te posten…

Tot snel!

Ayo!